|
|
Titel:
|
Indische duinen |
|
Auteur:
|
Adriaan Van Dis |
|
Uitgeverij:
|
J.M. Meulenhoff bv, Amsterdam |
|
Jaar:
|
1994 |
|
ISBN:
|
|
|
|
Margo De Raedt, Sofie Van Dyck, Anthony Van Breda, Karen Smolders, Tomas De Wilde |
De begrafenis wordt geregeld door een ondernemer, die uit alles munt probeert te slaan. Op deze begrafenis gebeuren eigenaardige dingen, die uit de toon vallen: Nathan zegt de verkeerde dingen op een verkeerd moment, Aram wil geen hoorn meer spelen... Nathan ontmoet Els opnieuw, zijn allereerste liefde, de beste vriendin van Ada in het kamp tijdens de oorlog. Ook met tante Nikki praat hij over Jana en zijn vader. Tante Nikki voorspelt dat de hij binnenkort, samen met zijn moeder en Saskia, naar Canada zal gaan. Zij vertelt ook dat zijn vader niet enkel slechte eigenschappen had en daarom moet hij zich voor de goede kanten van zijn vader openstellen. Zij is ervan overtuigd dat hij ook van zijn vader houdt. Saskia heeft regelmatig spiritistisch contact met een astronaute van de ontplofte Apollo, Sheila. Zij gaf haar de sterfdatum van Ada door, die overigens niet klopte, en zij bracht Saskia in contact met hun overleden vaders. Toevallig heetten ze allebei Justin. Justin van Capellen, 'Just l', de vader van de meisjes, was vroeger luitenant van het KNIL. Just 2, ook een KNIL'er, maar geen officier, was de vader van Nathan. Sheila laat onder meer weten dat Just 1 in het hiernamaals klaarstaat om zijn overleden dochter op te vangen, ook geeft zij via Saskia de groeten van Just 2 aan zijn zoon door. Blijkt echter dat deze niet graag aan zijn autoritaire en hardhandige vader herinnerd wordt. De eerste weken na Ada's dood trekken alle familieleden zich in hun eigen verdriet terug. De hoofdpersoon ergert zich vooral aan zijn moeder, bij wie werkelijkheid en magie steeds meer door elkaar lopen.
De hoofdpersoon wil zich over Aram, de zoon van Ada en Maarten, ontfermen. De jongen loopt er verloren bij, niemand bekommert zich om hem. Terwijl de hoofdpersoon aan zijn neef denkt, komen steeds weer herinneringen aan zijn eigen jeugd boven, vooral herinneringen aan zijn veeleisende vader. Hij beseft nu ook dat hij inderdaad, zoals tante Nikki al zei, niet enkel oog heeft voor diens slechte eigenschappen, hij begint zijn vader zelfs te begrijpen en dat ergert hem. Het verleden 'zeurt' zelfs zo in zijn hoofd, dat hij zich een week lang opsluit en met niemand contact heeft.
Ondertussen praat hij veel met Aram, maar hij weet niet of hij Aram het voorstel kan doen om bij hem te komen inwonen, omdat hij angst heeft hetzelfde te zijn als zijn vader. En dat is dan ook de reden waarom hij het zou doen, om te bewijzen dat hij niet zo is. Wanneer hij op bezoek gaat bij Els Groeneweg, vertelt deze veel over Jana, over hun tijd in de kampen... Tot ze zich verspreekt door te zeggen dat Jana weggevlucht is uit Nederland en dit zogezegd omwille van de moeilijke tijd na de oorlog daar. Maar toch insinueert zij incestueus gedrag van zijn vader, waarop Nathan in een blinde woede terechtkomt. Hij stamt van hem af, hij wil niet zo zijn. Terwijl zijn moeder en Saskia in Canada zijn, wordt het verleden een obsessie voor hem. Altijd weer gaan zijn gedachten terug naar de hoge eisen die zijn vader aan zijn familie en hemzelf vroeg, aan de verhalen van de oorlog die hij dikwijls aan tafel vertelde, en waarvan hij toen het cynisme nog niet snapte en aan alle gewoonten en situaties in hun koloniehuis in de duinen.
Het boek bestaat uit een proloog, een epiloog en zes hoofdstukken daartussen. Elk hoofdstuk bespreekt ongeveer een personage, zo gaat het eerste hoofdstuk vooral over Ada, het tweede over Saskia, het derde over Jana, ... . Maar ieder hoofdstuk geeft de lezer ook steeds een beetje meer informatie over de relatie tussen de verschillende personages, vooral de relatie vader-zoon komt veel aan bod. Binnen de hoofdstukken verspringt de verteller dikwijls van het verhaal in het heden naar feiten uit het verleden of trekt hij zich terug in zijn herinneringen en gedachten. Dit wordt steeds aangeduid door een witregel, zodat het verhaal niet al te ingewikkeld wordt voor de lezer. Voorbeelden van zo'n sprongen kan je vinden op p.18-19 en p.81-83. Proloog en epiloog staan los van het verhaal, beiden worden verteld vanuit het standpunt van de moeder die naar Nederland reist, terwijl de 6 hoofdstukken bekeken worden door de ogen van de ik-persoon. Binnen de hoofdstukken verspringt Van Dis ook dikwijls van heden naar verleden en omgekeerd.
Het boek is goed geschreven. Sommige stukken zijn zeer realistisch, zoals het bezoek aan de discotheek, andere dan weer weemoedig en lyrisch. Het optreden van de begrafenisondernemer is zeer humoristisch geschreven.
Het IK-personage is een in Nederland geboren zoon van een Indische familie. Zijn naam wordt slechts 1 keer in het verhaal prijsgegeven, en dan nog op een zeer verdoken manier : Nathan. Verder gaat hij anoniem door het verhaal, wat aansluit bij het gegeven dat Nathan praktisch alleen door het leven gaat, als een anonieme persoon tegenover zijn omgeving. Hij is ongehuwd, heeft enkel een vriendin, die we nooit te 'zien' krijgen, en af en toe een hond. Toch wekt hij niet de indruk eenzaam te zijn, zich er zelfs nog niet aan te storen dat bijvoorbeeld zijn vriendin er nooit is. Door een strenge en hardhandige opvoeding van zijn vader, voelt hij bitterheid en haat bij herinneringen aan hem. Bij de dood van zijn zus Ada, beseft hij dat hij niet rouwt om haar, maar om zijn vader. Hier begint het proces van de verzoening, na tientallen jaren opgekropte wrok. Hij constateert dat hij vele karaktertrekken van zijn vader heeft ("zijn aard zit in mijn aard") wanneer hij tracht het beeld van zijn vader juist te maken en alle stukjes erin te passen, het beeld van de man die zijn leven voor het grootste deel heeft bepaald.
Justin II is de vader van de IK-figuur, en wordt door velen beschouwd als de hoofdfiguur van de roman, omdat het hele verhaal eigenlijk rond hem draait. Justin is getrouwd met een Sophia Munting, en later wordt hij voorgehouden de vader van een tweeling te zijn, wat hij altijd ontkend heeft. Hij werd door de oorlog van Sophia gescheiden, en samengebracht bij de moeder van Nathan. Justin heeft als sergeant in het KNIL gediend en als krijgsgevangene veel ontberingen en martelingen doorstaan. Na de oorlog voelt hij zich miskend: hij heeft geen baan, geen status en geen trots verleden, en dat steekt hem. Een trauma uit zijn oorlogsperiode bezorgde hem een telmanie: seconden, minuten, uren en dagen telde hij, om zichzelf niet te vergeten. Nathans herinneringen aan zijn vader zijn vooral die aan de mishandelingen met een lineaal of een stok. Zijn vader wou van hem een soldaat maken, een harde vent, hem de kans bieden die hij zelf heeft gemist. Zijn vrouw herinnert zich hem als de enige man bi wie ze zich echt vrouw heeft kunnen voelen. Jana wou hem uit haar leven verbannen door te vluchten naar Canada, uit haar gedachten, uit haar lichaam.
Ada sterft in het begin van het verhaal. Ze laat een geestelijk uitgebluste man -Maarten- achter, en een zoon Aram, die moeite heeft met het vinden van een houding, met het vinden van zijn persoon in de buurt van de houding van zijn moeder. Ada was een heel streng persoon, zowel voor de anderen als voor haarzelf, zodat eenvoud en regels haar leven domineerden. Achter deze houding school een angstige vrouw, die als de dood was voor bezit, want "morgen kon het weer oorlog zijn, en je moest elk moment kunnen vluchten". Ada heeft zich nooit kunnen losmaken van het verleden, integendeel, hoe minder toekomst, hoe meer ze zich terugtrok in herinneringen.
Els Groeneweg, Jana's hartsvriendin van in het werkkamp, is tevens de eerste stille liefde van Nathan. Na lange tijd ziet hij haar weer op Ada's begrafenis en zij spreken af om een keertje bij haar thuis te dineren. Het is zij die hem onbedoeld op de hoogte brengt van het feit dat zijn vader niet enkel hem pijn deed, maar ook zijn zus.
|
|
|
